«ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΠΤΩΧΕΥΣΑΜΕ»: Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ

“Δεν θα επιτρέψουμε να ξαναειπωθεί το ‘δυστυχώς επτωχεύσαμε’. Θα δώσω, θα δώσουμε όλο  μας το είναι για να σώσουμε  τον τόπο’’,  δήλωσε ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, χρησιμοποιώντας τη φράση με την οποία ο πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης ανήγγειλε το 1893 την αδυναμία της χώρας να πληρώσει τα δυσβάσταχτα χρέη της. Είχαν προηγηθεί ήδη δυο χρεωκοπίες- η πρώτη το 1827, η δεύτερη το 1843-  αλλά ούτε αυτή εδώ ήταν η τελευταία. Το 1932, περίοδο παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα κήρυξε πτώχευση γι’ ακόμη μία φορά.  Η τελεταία πληρωμή των προπολεμικών χρεών έγινε μόλις το 1967.
Τέσσερις πτωχεύσεις, επιβολή Διεθνούς οικονομικού ελέγχου που εισέπραττε εκ μέρους των δανειστών τους φόρους των ειδών μονοπωλίου, εξωτερικές παρεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας….. 
Από τη δημιουργία του ελληνικού κράτους  μέχρι σήμερα, είναι μικρό το διάστημα χωρίς «ξένους δακτύλους», δάνεια και χρέη.
Είναι ενδιαφέρον όμως ότι από τις τέσσερις πτωχεύσεις, αυτή του 1893  παρέμεινε ζωντανή στη μνήμη.

Η ελληνική Βουλή (ελαιογραφία, τέλος 19ου αι.)

Μια οικονομική κρίση που προκλήθηκε από την υπερπαραγωγή σταφίδας- κατεξοχήν εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας- και το ταυτόχρονο κλείσιμο της Γαλλικής αγοράς, από την οποία οι Έλληνες σταφιδοπαραγωγοί περίμεναν τη μόνιμη απορρόφησή της, αποδείχτηκε καταστροφική τόσο για τον αγροτικό κόσμο όσο και για το Ελληνικό κράτος.  Το πλεόνασμα της σταφίδας ήταν αδύνατο να καταναλωθεί, έτσι οι  αγροτικοί πληθυσμοί πέρασαν από την ευημερία στην πενία.  Ούτε οι αστικές περιοχές έμειναν ανεπηρέαστες από τη στιγμή που είχαν νεκρωθεί οι οικονομικές συναλλαγές με την ύπαιθρο.  Επιπλέον, πολλοί αστοί είχαν δανείσει μεγάλα ποσά στους σταφιδοκαλλιεργητές για να ανανεώσουν τις φυτείες τους, ποσά που δεν μπορούσαν να εισπράξουν.
Η σταφιδική κρίση, ο εκτεταμένος δανεισμός με ληστρικούς όρους από το εξωτερικό και οι συνέπειες της Παγκόσμιας ύφεσης σύντομα προκάλεσαν μια τεράστια κρίση που οδήγησε στην πτώχευση του ελληνικού κράτους. Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν πολύ δύσκολα για τους Έλληνες… Τα οικονομικά αδιέξοδα  συνοδεύτηκαν  από  πολιτική αστάθεια, κοινωνικές αναταραχές και μαζική μετανάστευση προς την Αμερική και τις μεγάλες πόλεις.

Όπως είναι φυσικό το οικονομικό χάος έχει αναπόφευκτες επιπτώσεις  και στη διατροφή: υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν χρήματα ούτε για ένα πιάτο φαγητό και πολλές οικογένειες ζούν δραματικές καταστάσεις.
Εντούτοις τα βιβλία μαγειρικής που εκδόθηκαν ή επανεκδόθηκαν αυτή την περίοδο δεν αντανακλούν την σκληρή πραγματικότητα. Οι συνταγές τους απαιτούν καλής ποιότητας  υλικά και μόνο λίγες είναι πραγματικά οικονομικές.  
Τα βιβλία αυτά απευθύνονταν στην αστική τάξη, που αντιμετώπιζε μεν δυσκολίες αλλά δεν βρισκόταν στη δεινή οικονομική κατάσταση των αγροτών.  Πιθανότατα να της πρόσφεραν και μια διέξοδο… Μπορεί να μην κατάφερναν να θρέψουν το σώμα, έτρεφαν όμως τη ψυχή.
Ούτε όμως τα γυναικεία περιοδικά και οι εφημερίδες ενδιαφέρθηκαν  να εμπνεύσουν όσες αναγνώστριες είχαν ελάχιστα χρήματα αλλά επιθυμούσαν να είναι δημιουργικές στη κουζίνα. Παρ’ όλα αυτά,  διαβάζοντας προσεκτικά αντιλαμβανόμαστε ότι η κρίση ήταν εκεί: υπάρχουν διαφημίσεις για φτηνό κρέας, κάπου κάπου αναφέρεται το  κόστος μερικών συνταγών, οι συνταγές που χρησιμοποιούν  περισσεύματα  μάλλον αυξήθηκαν, οι σταφίδες και η σταφιδίνη* αντικαθιστούν τη ζάχαρη. Και υπάρχουν πολλές συνταγές για γλυκά…. Η γλυκειά γεύση καλμάρει το φόβο.

Αλλά 4 χρόνια μετά τη χρεωκοπία ακολούθησε ο καταστροφικός  ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 και η επιβολή του Διεθνούς οικονομικού ελέγχου με τη μορφή οικονομικής «βοήθειας». Τα γυναικεία περιοδικά άρχισαν να παρουσιάζουν περισσότερες οικονομικές συνταγές και συμβουλές προς τις νοικοκυρές για το πως μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την κρίση  από το μέτωπο του σπιτιού τους. 

Η κατάσταση είχε γίνει ακόμη πιο δύσκολη.

ΠΟΥΤΙΓΚΑ ΣΤΑΦΙΔΙΝΗΣ
Βράζετε 640 γρ. γάλα και σ’ αυτό μουσκεύετε επί μια ώρα 450 γρ. μπαγιάτικο ψωμί. Ζυμώνετε, προσθέτοντας ανάλογη ποσότητα σταφίδων και 450 γρ. σιρόπι σταφίδας. Ανακατεύετε καλά προσθέτοντας το ψιλοκομμένο φλοιό ενός λεμονιού, και  2 κρόκους  αυγών, χτυπημένους. Ζυμώνετε και πάλι και προσθέτετε τα ασπράδια χτυπημένα σε μαρέγκα. Ανακατεύετε καλά, μεταφέρετε το μίγμα σε βουτυρωμένη φόρμα και το βάζετε στο φούρνο.  Αν θέλετε, όταν ζυμώνετε το μίγμα προσθέτετε κοπανισμένα αμύγδαλα ή κόντιτα, ιδίως γλυκό κίτρο σε κομματάκια.                                                   
«Η πουδίγκα αύτη είναι εξαίρετος την γεύσιν στοιχίζει μόνον 1 δρ. και 15 λεπτά και αρκεί διά 12 ανθρώπους».
Εφημερίς των Κυριών, 3 Απριλίου 1894, σελ. 8 (προσαρμογή)

*Η σταφιδίνη είναι πηχτό σιρόπι που παράγεται από τη σταφίδα. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρχε άφθονη στην αγορά αφού και μ’ αυτό τον τρόπο το κράτος προσπαθούσε  να καταναλωθεί η αδιάθετη  κορινθιακή σταφίδα.